Adolygiad y Flwyddyn 2023

Wrth i’r tymor gwyliau agosâu, mae’n teimlo fel amser braf i fyfyrio ar flwyddyn brysur, gyffrous a hynod werth chweil i Newyddiaduraeth Gynhwysol Cymru. Er ein bod wedi bod yn gweithio ar y sylfeini ers ychydig, 2023 oedd y flwyddyn y gwnaethom ddechrau rhoi’r cynlluniau hynny ar waith a dechreuodd pethau ddigwydd. Yn anhygoel, mae gennym bron i 250 o aelodau erbyn hyn, ac mae wedi bod yn wych gweithio gyda chymaint ohonoch ar y prosiectau a’r digwyddiadau rydym wedi’u cynnal eleni.

Dyma rai o’r pethau y mae tîm Newyddiaduraeth Gynhwysol Cymru wedi gweithio arnynt dros y deuddeg mis diwethaf.

Lansiwyd ein gwefan newydd ym mis Ionawr, gyda galwad i awduron fod yn rhan o Cymru & I – llyfr o ysgrifau ffeithiol, mewn cydweithrediad â Seren Books ac a gefnogir gan Gyngor Llyfrau Cymru.

Pan ddechreuon ni weithio ar y llyfr am y tro cyntaf, roedd hi’n teimlo’n bwysig iawn i ni fod awduron yn cael eu talu’n deg, a hefyd bod y broses mor agored a chynhwysol â phosib. Yn y diwedd cawsom fwy na 40 o gyflwyniadau – sy’n arwydd o ddyfnder ac ehangder y dalent ar draws ein haelodaeth.

Rydym mor falch bod y llyfr bellach allan yn y byd, ac roeddem wrth ein bodd yn clywed gan lawer o’n hawduron yn y digwyddiad lansio (sydd hefyd ar gael i’w wylio’n ôl ar AM) ym mis Medi.

Mae’n gymysgedd hyfryd o straeon ac wedi cael derbyniad da iawn.. Cafodd y llyfr sylw yng nghylchgrawn The Bookseller a gallwch ddysgu mwy am effaith y prosiect yn y fideo byr hwn.. Yn bwysicaf oll, mae wedi rhoi llwyfan hynod bwysig i’n hawduron ac rydym yn gyffrous i weld beth maen nhw i gyd yn mynd ymlaen i’w gyflawni yn y dyfodol.

Rwyf bob amser wedi bod yn glir iawn efallai mai’r ddau beth pwysicaf sydd ar goll o dirwedd y cyfryngau yng Nghymru yw digon o bobl o gefndiroedd a/neu hunaniaethau ymylol, a digon o bobl â’r sgiliau a’r profiad “busnes” i adeiladu prosiectau sy’n gynaliadwy yn economaidd. Mae dweud straeon yn hawdd – cael rhywun i dalu amdanynt yw’r peth anodd.

Roedd ein Labordy Datblygu Cyfryngau Cynhwysol yn ymgais i ladd y ddau aderyn hynny ag un garreg. Gyda chefnogaeth gan Lywodraeth Cymru ac mewn partneriaeth â Startup Migrants, Media Cymru, y Sefydliad Materion Cymreig a’r PDR Design Lab, daethom ag aelodau ynghyd ar gyfer penwythnos o gydweithio a dysgu. Clywsant gan amrywiaeth o siaradwyr gwadd gwych a buont yn gweithio ar heriau a oedd yn archwilio sut i nodi problemau, dod o hyd i atebion a datblygu cynhyrchion a gwasanaethau cynaliadwy.

Gallwch ddarllen myfyrdodau Ka Long Tung ar y Labordy ar ein blog. Mae’n crynhoi’r penwythnos yn hyfryd pan mae’n ysgrifennu, “Trwy ddarganfod pwy oedden ni a pham roedden ni yma, fe wnaethon ni herio ein hunain i feddwl pa newidiadau yr hoffen ni eu gwneud i’r diwydiant newyddiaduraeth a’r cyfryngau.”

Dyma flas o’r adborth gan gyfranogwyr eraill:

“Roedd y Lab yn wych, fe agorodd ffordd newydd o feddwl i mi ac rwy’n teimlo’n ffodus iawn fy mod wedi gallu mynychu…bydd yn aros yn fy mhen am amser hir.”

“Rwyf eisoes wedi defnyddio’r cysylltiadau a wnaed yn ystod y Lab i ddatblygu fy syniad am fusnes ymhellach ac rwy’n gyffrous iawn ynghylch ble gall y sgyrsiau hyn arwain! Ni fyddwn byth wedi cyrraedd y cam hwn o gynllunio heb y Lab a’r siaradwyr gwych.”

“Mae wedi rhoi mwy o hyder i mi feddwl a siarad am sut y gallwn wneud ein diwydiant yn fwy cynhwysol – a beth all fy rôl i fod wrth wneud i hynny ddigwydd. Fe wnaeth fy ngadael i deimlo’n obeithiol ac yn obeithiol am y dyfodol.”

“Fe wnaeth y profiad Lab hwn gryfhau fy hyder yn sylweddol a meithrin ymdeimlad dwys o berthyn i mi. Cefais fy syfrdanu gan y lliaws o newyddiadurwyr annibynnol a oedd yn frwd dros sicrhau newid cadarnhaol.”

Yn bersonol, blogiau ein haelodau yw’r cyfle rydyn ni wedi’i ddarparu rwy’n fwyaf balch ohono efallai. Rwyf wrth fy modd â’r gofod y mae ein hawduron wedi’i greu, gan ddefnyddio’r platfform i adrodd eu straeon a lleisio galwadau pwerus i weithredu ar gyfer y sector newyddiaduraeth a’r cyfryngau ehangach.

Maent wedi ymdrin â dosbarth, niwroddargyfeirio, hawliau traws, anableddau anweledig a llawer mwy. Fel enghraifft o’r cyfleoedd yr oeddem yn gobeithio y byddai’r blog yn eu datgloi, roedd ysgrifennu anhygoel Diffwys Criafol am ei chefndir dosbarth gweithiol yn taro tant ar draws y DU a hyd yn oed ymhellach i ffwrdd – yn cael ei hailgyhoeddi yn journalism.co.uk a Mensagem de Lisboa o Bortiwgal ac yn cael ei ddyfynnu yn erthygl Oxford Student (gan aelod arall o’r IJC, Emily Hudson) hefyd. Fel y dywed Diffwys ei hun, “Ar ôl cael trafferth i gael gwaith yn cyflwyno erthyglau pan geisiais weithio’n llawrydd, roedd ysgrifennu’r blog yn brofiad positif ac fe arweiniodd at sawl cyfle arall”. Mae’r cyfleoedd hynny’n cynnwys cael eich comisiynu i ysgrifennu llyfr!

Rydym mor hapus i weld yr effaith y gall ysgrifennu ar gyfer Newyddiaduraeth Gynhwysol Cymru ei chael, ac mae’n flaenoriaeth wirioneddol i ni. Rydyn ni’n talu £100 am bob blog, ac os hoffech chi ysgrifennu ar ein rhan, rydyn ni wedi creu canllaw “cam wrth gam” syml iawn i roi gwybod i chi beth rydyn ni’n chwilio amdano a sut mae’r broses yn gweithio.

Gwyddom na fydd newid systemig yn y diwydiant ond yn digwydd os byddwn yn cydweithio, yn cydweithredu, ac yn adeiladu clymbleidiau sy’n ein codi ni i gyd. Dyna pam rydyn ni’n hynod hapus i weithio gyda QueerAF, platfform annibynnol sy’n cefnogi pobl greadigol LHDTQIA+ sy’n dod i’r amlwg.

Trwy ein partneriaeth, mae tri o’n haelodau wedi’u comisiynu a’u mentora i ysgrifennu cyfres o dair erthygl yr un. Bydd y rhain yn cael eu cyd-gyhoeddi gan Newyddiaduraeth Gynhwysol Cymru a QueerAF fel eu bod yn cael yr effaith ehangaf posibl.

Fel y dywed Jamie o QueerAF, “Bydd y bartneriaeth gyffrous hon yn ein helpu i barhau i fodelu’r newid yr ydym am ei weld yn y diwydiant cyfryngau trwy rannu ein hymagwedd a’n dulliau gyda sefydliad arall sy’n gwneud gwaith hanfodol yn y maes hwn.”

Rydym wedi cyflwyno rhaglen o Ddosbarthiadau Meistr, gan ddechrau gyda digwyddiadau ar ysgrifennu ffurf hir (yn cynnwys Suyin Haynes o gal-dem a’r Athro Charlotte Williams) a phodledu (yn cynnwys ein Damian Kerlin ein hunain a Hannah Àjàlá o’r BBC).

Mae gennym fwy yn y gweithiau ar gyfer y flwyddyn newydd yn barod – gan gynnwys un ar Gylchlythyrau (yn cynnwys, Jamie Wareham o QueerAF, Joshi Herrmann o Mill Media ac Isabelle Roughoul sy’n ysgrifennu The Lede), a digwyddiadau ar Newyddiaduraeth Ymchwiliol, Technegau Cyfweld ac Adeiladu Cymunedau.

Wrth gwrs, un o nodau allweddol Newyddiaduraeth Cynhwysol Cymru – fel yr amlinellir yn ein Fframwaith Strategol – yw ymgyrchu dros newid systemig yn y diwydiant a’r gymdeithas a’i sbarduno. Bellach mae gan aelodau Newyddiaduraeth Gynhwysol Cymru nifer o seddi ar Weithgor Newyddiaduraeth er Lles y Cyhoedd Llywodraeth Cymru, ac roeddwn hefyd yn aelod o’r Panel Arbenigol ar Ddatganoli Darlledu a Chyfathrebu. Fel y byddech yn ei ddisgwyl, yn y ddau faes hynny rydym wedi dadlau’n gyson dros ganolbwyntio mwy ar gynhwysiant ac arloesi.

Rydym hefyd wedi galw am i benderfyniadau polisi gael eu gwneud ar sail data a thystiolaeth. Am y rheswm hwnnw, rydym wedi partneru â Chanolfan yr Economi Greadigol Prifysgol Caerdydd a’r Sefydliad Materion Cymreig ar brosiect a ariennir gan y llywodraeth i fapio’r sector newyddiaduraeth yng Nghymru. Ar ei liwt ei hun, mae ein Rheolwr Prosiect Silvia Rose hefyd yn gweithio ar yr ymarfer hwnnw – gan gasglu data ansoddol hanfodol trwy gyfweliadau a grwpiau ffocws. Edrychwn ymlaen at weld canlyniadau’r gwaith hwnnw, ac at helpu i ddatblygu ymatebion i’r materion systemig y bydd yn ddi-os yn taflu goleuni arnynt.

Roedd yn hyfryd gweld cymaint o aelodau yn ein Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol, a gynhaliwyd ochr yn ochr â lansiad Cymru & I ym mis Medi. Fodd bynnag, rydym yn gwybod na all pawb gynnal digwyddiad yn y cnawd yng Nghaerdydd, felly fe wnaethom benderfynu peidio â gwneud unrhyw benderfyniadau yn y fan a’r lle. Yn lle hynny, rydyn ni wedi defnyddio ein trafodaethau yn Chapter fel ysbrydoliaeth ar gyfer arolwg rydyn ni wedi’i anfon at bob aelod. Os ydych chi eisiau dweud eich dweud am ddyfodol Newyddiaduraeth Gynhwysol Cymru neu gymryd mwy o ran eich hun, yna mae dal amser i lenwi’r ffurflen yma. Byddwn yn ei gadw ar agor tan 12 Ionawr, ac yna’n adrodd yn ôl i chi ar y canlyniadau. Rydym yn gyffrous iawn am yr hyn sydd gan y camau nesaf, ac i gynifer o aelodau â phosibl fod yn rhan o’r rheini.

Mae ysgrifennu hwn yn amlwg wedi rhoi’r cyfle i mi fyfyrio ar faint mae Newyddiaduraeth Gynhwysol Cymru wedi’i gyflawni. Mae eisoes wedi dod yn llawer mwy nag yr oeddwn yn meddwl y byddai erioed pan roesom neges betrus iawn allan ar Twitter ychydig flynyddoedd yn ôl, ac mae gennyf lawer o bobl i ddiolch am hynny.

Yn gyntaf, hoffwn ddiolch i’r cyllidwyr a’r partneriaid sydd wedi gwneud y gwaith hwn yn bosibl. Rydym yn ddiolchgar iawn i Sefydliad Lankelly Chase sydd wedi darparu’r cyllid craidd sydd wedi’n cludo mor bell â hyn ac sy’n sicrhau ein gwaith am o leiaf dwy flynedd arall. Mae Llywodraeth Cymru wedi cefnogi ein Labordy Datblygu Cyfryngau Cynhwysol a’r prosiect ymchwil Mapio’r Sector. Darparodd Cyngor Llyfrau Cymru a Seren gefnogaeth ariannol ac ymarferol i “Cymru & I”. Darparodd Media Cymru a PDR hefyd gymorth ariannol ac mewn nwyddau ar gyfer y Labordy Datblygu Cyfryngau Cynhwysol

Rydym yn falch iawn o fod wedi gweithio hefyd gydag Opus Independents, y Sefydliad Materion Cymreig, Startup Migrants a QueerAF ar draws ein prosiectau eraill, ac edrychwn ymlaen at adeiladu ar y perthnasoedd hynny yn y dyfodol.

Yn ail, hoffwn ddiolch i’r tîm Newyddiaduraeth Gynhwysol bach ond wedi’i ffurfio’n berffaith, Damian Kerlin a Silvia Rose. Mae’r gwaith gwych a amlinellir yn yr adolygiad hwn yn bennaf oherwydd eu gwaith caled, ymrwymiad a gofal ac mae’n bleser ac yn fraint gwneud hyn ochr yn ochr â nhw. Mae hwn yn waith rydym yn ei wneud yn ein hamser hamdden i raddau helaeth, ond rwy’n hynod falch gymaint y mae’r tîm hwn yn rhagori.

Rwyf hefyd am ddiolch i Siriol Griffiths ac Emily Price a ymddiswyddodd fel Cyfarwyddwyr Newyddiaduraeth Gynhwysol Cymru yn gynharach eleni, ond a chwaraeodd ran hollbwysig yn ein cael ni i’r sefyllfa bresennol – yn enwedig fel cyd-olygyddion Cymru & I.

Yn olaf, hoffwn ddiolch i chi i gyd – ein haelodau. Po fwyaf ohonom sydd, y mwyaf yw’r pŵer sydd gennym. Mae’r ffaith bod cymaint ohonoch wedi ymuno â’r rhwydwaith, ac wedi ymgysylltu â’n gweithgareddau, yn anfon neges glir i’r sector Nid yw hon yn “broblem piblinell”. Rydym yn bodoli, mae gennym lais ac rydym yn galw ar y sector i newid i sicrhau bod newyddiaduraeth yn adlewyrchu ac yn cynrychioli pawb yng Nghymru. Rwy’n falch iawn y gallwn fod yn rhan o’r newid hwnnw gyda’n gilydd.

Mae phob lun wedi’i dynnu yn ystod ein Labordy Datblygu Cyfryngau Cynhwysol, Cyfarfod Cyffredinol Blynyddol a Lansiad Llyfr gan Mohamed Hassan